ELLIOTT ERWITT: FOTOĞRAF OKUMASI
Merhaba, Fujiwalk fotoğraf okuma köşemizin konuğu fotoğraflarındaki mizah duygusunu öne çıkarmasıyla bilinen usta fotoğrafçı Elliot Erwitt.
Bu fotoğraf okumasında ustanın en ünlü fotoğraflarını değil
, yine bilinen ama beni daha çok etkileyen fotoğraflar üzerinden bir değerlendirme yapmaya çalışacağım. “Yapmaya çalışacağım” diyorum çünkü hep söylediğim gibi zor bir işin altına giriyorum.Elliot Erwitt ile ilgili bir biyografi yayımlamaya gerek görmüyorum. Google’da tonla doküman bulabilirsiniz. Size biraz araştırma yapmanızı ve ustayı daha yakından tanımanızı öneriyorum.
Çok uzun uzun yazmaktan yana değilim. Sadece fotoğrafların bana ne anlattığı ile ilgili düşüncelerimi yazmak istiyorum. Tekniğe boğulmadan, kompozisyon kurallarına çok takılmadan sadece Elliott Erwitt’in zihnine girmeye çalışarak değerlendirmemi yazmaya çalışacağım.
O zaman sözü fazla uzatmaya gerek yok. Başlayalım.
Fotoğraf: 1 Elliott Erwitt Budapest, Hungary. 1964. © Elliott Erwitt
Elliott Erwitt bizi 1964 Budapeşte’sinde bir tren garına götürüyor. Fotoğrafa baktığım ilk anda müthiş bir duygu yakalıyor beni. Fotoğrafın sağ köşesinde, trendeki bir tanıdığına el sallayan bu kadının ifadesi o kadar etkili ki bir süre kadına bakmaktan kendimi alamıyorum. Koca bir yaşam gözlerimin önünden geçiyor, kendi hatıralarımdaki hüzünlü anlarla karışıyor.
Sonra önden arkaya doğru bir tarama yapıyorum. Adeta tren garındayım, fotoğrafın içine giriyorum. Fotoğraftaki herkes aynı hüzünlü ifade içerisinde değil. Farklı duygular birbirine karışmış. Perspektif çok güçlü. Fotoğrafın sağ tarafında, trendeki yakınlarına el sallayan insanları, sol taraftaki trende bulunan ve yine aşağıdaki yakınlarına el sallayan insanlar dengeliyor.
Mimarinin detayları beni yine alıp başka diyarlara savuruyor. Saat 9’u 20 geçiyor ve bir tren bir sürü insanı sevdiklerinden alıp uzaklara taşıyor. Kim bilir belki yeni hayatlar, yeni yüzler ve belki bambaşka diyarlara savruluyor bu insanlar. Fotoğraftaki hüzün tekrar yakalıyor beni.
Bu kadar kalabalık bir kadraj nasıl bu kadar sadeleştirilebilir aklım almıyor.
Fotoğraf: 2 Elliott Erwitt California, USA. 1955. © Elliott Erwitt
Kullanmayı çok sevdiğim bir tanım var; “sadeleştirerek zenginleştirmek”. Erwitt bu kez bizi 1955 Amarika’sına götürüyor. Fotoğraftaki sadelik, duygu ve kompozisyon dengesi o kadar iyi ki hayran kalmamak elde değil.
Bu fotoğrafın da hikayesini bilmiyorum ve özellikle araştırmadım. Kim bu arabalarında öpüşen çift? Bu bir kurgu mu? Değilse nasıl fark ettirmeden çekilebilir? gibi bir sürü soru sorduruyor bana. Belli duyguları hissedebildiğim fotoğraflar beni çok etkiliyor. Fotoğrafa bakınca adeta mutlu oluyorum, yüzüme bir gülümseme oturuyor.
Çerçeve içinde çerçeve kullanarak Erwitt bizi alıp belli bir noktaya, tüm hikâyenin inanılmaz bir sadelikle anlatıldığı o aynaya adeta sabitliyor. Fotoğrafın monochrome tonları inanılmaz iyi. Belli ki günbatımı, bulutlar, deniz ve asıl konu dışında gereksiz en ufak bir detay, fazlalık yok. Kadının yüzündeki mutluluk ifadesi beni büyülüyor. Erwitt’in durduğu yer, bakış yüksekliği ve fotoğrafın zamanlaması müthiş.
Mutluluk bulaşıcıdır. 1955 yılında, içindeki mutluluğu gösteren ve ustalıkla yapılan bu fotoğraf beni bugün de mutlu edebiliyor. Fotoğrafın gücü buradan geliyor.
Fotoğraf: 3 Elliott Erwitt Colorado, USA. 1955. © Elliott Erwitt
Ustaların fotoğraflarının izinden ne zaman gitsem hep güçlü ifadelerle karşılaşıyorum. O kadar güçlü ki söyleyecek söz kalmıyor. Tıpkı bu çocuğun ifadesinde olduğu gibi.
Elliott Erwitt bizi bu sefer 1955 Colorado, Amerika’ya götürüyor. Otomobil camının arkasından bir çocuk bize bakıyor. Yine o bakış yakalıyor beni. Ve bu bakışın hissettirdiği duyguya kapılıyorum. Mutsuz bir ifade bu. Bir çocuğun yüzüne hiç yakışmayan bir mutsuzluk.
Fakat fotoğrafta sormamız gereken başka sorular var. Camdaki bir kurşun deliği mi? Büyük ihtimalle öyle. Peki bu çocuk bu arabada ne arıyor? Muhtemelen terkedilmiş bir otomobil bu, belki bir hurdalıkta duruyor. Erwitt öyle bir kadrajlama yapıyor ki hikâyenin tüm yükü o noktaya biniyor. Çocuğun bir gözü tam olarak camdaki kurşun deliği ile kapanmış durumda. Çocuğun ifadesi bir anda daha da anlam kazanıyor.
Kompozisyonun ustalığı inanılmaz. Yine çerçeve içinde çerçeve kullanımı ile dikkatimiz bir noktaya çakılıyor. Çocuğun sola doğru eğik vücudu ve adeta o tarafa devrilmemek için sol eliyle kapıdan tutunuşu anlamı güçlendiriyor. Bir an sonra çocuğun kahkahalar attığını umarak çıkıyorum fotoğraftan.
Fotoğraf: 4 Elliott Erwitt North Carolina, USA. 1950. © Elliott Erwitt
Bu fotoğrafla ilgili yazabileceğim tek cümle şu; Irkçılık dünya üzerindeki en büyük hastalıklardan biridir. Tek bir fotoğraf karesi ile bunu anlatabilmek ise en büyük ustalık.
Fotoğraf: 5 Elliott Erwitt US Actress Marilyn Monroe. New York. USA. 1956. © Elliott Erwitt
1956 yılı New York, bir Marilyn Monroe portresi. Bu bir moda fotoğrafı mı? Bir döneme damgasını vuran bir aktris olması bu fotoğrafı hangi kategoriye sokar? Açıkçası ben bununla zerre kadar ilgilenmiyorum. Beni ilgilendiren Elliott Erwitt’in çektiği bu portrenin doğallığı.
Marilyn Monroe’yu üzerinde bornozu, elinde kitabı ile bundan daha doğal ve sıcak çekmek mümkün olamazdı sanırım. Fotoğrafın kadrajındaki oranların güzelliğine ve ustalığa, ışığın ne kadar basit ama güçlü olduğuna bakın. Marilyn Monroe’nun yüzündeki ifadeye bakın. Dönüp dolaşıp ifadelere takılıyorum. Fotoğraflarda beni yakalayan en önemli unsur sanırım bu.
Portre fotoğraf estetik kaygılar göz önünde bulundurularak doğru ışık kullanımı ile birlikte fotoğrafı çekilen kişinin karakterini en iyi şekilde yansıttığı ölçüde güçlü oluyor. Tıpkı Marilyn Monroe’nun bu fotoğrafında olduğu gibi.
Fotoğraf: 6 Elliott Erwitt Wilmington, North Carolina, USA. 1950. © Elliott Erwitt
Fotoğrafları değerlendirirken tekniğe ve kompozisyon kurallarına takılmayacağımı belirtmiştim fakat ister istemez bunları göz önünde bulundurmam gerekiyor; bu fotoğrafta olduğu gibi. Oranlar, doğrultular ve yönler o kadar muazzam kullanılmış ki fotoğrafın gücüne güç katıyor.
Fotoğrafa ilk baktığımda kadrajın sağındaki kadının dönüp vitrin mankenine bakmasını değil de vitrin mankenin kadına baktığını, adeta onu izlediğini hissettim. Vitrin mankeninin vücut formu o kadar iyi ki Erwitt’in durduğu yer ile birlikte gözü direkt kadrajın sağına yani diğer kadına yönlendiriyor. Kadrajın sağından görünen kent manzarası ve mimari bizi yine başka diyarlara götürüyor. Düşey ve yatayların kontrolüne bakın. En ufak bir eğiklik yok. Dedim ya insan ister istemez bu muazzam kadrajın tüm detaylarını dikkatle inceliyor.
Aklıma takılan bir soru var: Sizce kadrajın sağındaki kadın vitrindeki mankene mi yoksa Elliott Erwitt’e mi bakıyor? ?
Fotoğraf: 7 Elliott Erwitt Wyoming, USA. 1954. © Elliott Erwitt
Eğitimlerde kompozisyon için yaptığım en önemli uyarı
“arkanıza bakın” oluyor.
Bir otomobilin arka camından çekilen şu fotoğrafın güzelliğine bakar mısınız?
Otomobilin arka camı ikinci bir çerçeve olarak kullanılmış. Kadraja dahil edilmese
nereden çekildiğini anlamamız mümkün olmayacaktı.
Oranlar inanılmaz iyi dengelenmiş. 1954’te Wyoming, Amerika’da çekilen bu fotoğraf bana göre iki temel unsur üzerine oturmuş. Sol taraftaki Amerikan otomobili ve onu dengeleyen tren, daha önemlisi trenin çıkardığı duman. Her ikisinin de yönü bize doğru. Trenin dumanı olmasa Erwitt’in bu fotoğrafı çekeceğini sanmıyorum. Fotoğrafı çekmesinde önemli payı olduğunu düşündüğüm bu durum aslında sol taraftaki araba için de geçerli. Her ikisi de fotoğrafın tüm yükünü sırtlanıyor.
Erwitt arabanın arka camından bakarak aslında bizi fotoğrafın içine davet ediyor. Birlikte yolculuk ediyoruz. Bir an için arabanın o koyu cam çerçevesi bizim fotoğrafa giriş kapımız oluyor. Ustaca yapılmış bir fotoğraf.
Aşağıdaki linkten Elliott Erwitt’in kontak baskıları üzerinden açıklamalarını izleyebilirsiniz.
Bir sonraki fotoğraf okumamızda görüşmek üzere.
©️Hüseyin Aldırmaz. Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yazar ve fotoğrafçının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
Yazar: www.huseyinaldirmaz.com